[Φωτό: Το τμήμα του Νέου Σχεδίου Αθηνών (επιτροπή Καλλιγά, 1924), όπου απεικονίζεται το νέο προάστιο της Νέας Σμύρνης. Με αριθμούς σημειώνεται η θέση των: 1. εμπορικό τμήμα (καταστήματα, λέσχη, γραφεία), 2. εκπαιδευτικό-αθλητικό τμήμα (σχολεία, βοτανικός κήπος, στάδιο, βιβλιοθήκη), 3. εκκλησία, γραφεία Κοινότητας, δημοτικό σχολείο, 4. ορφανοτροφείο, νοσοκομείο, δεξαμενή, 5. ταχυδρομείο, 6. Αστυνομία, 7. δημόσιος κήπος (θέατρο, κινηματογράφος, χώρος για συναυλίες).]
Φέτος συμπληρώνονται 90 χρόνια από την ίδρυση της πόλης μας.
Μέσα απ’ αυτή τη σελίδα, θα κάνουμε μια αναδρομή (σε συνέχειες) στην ιστορία, όχι μόνο της πόλης μας, αλλά και της Σμύρνης, απ’ όπου ξεκίνησαν όλα.
Θα ξεκινήσουμε από τα προϊστορικά χρόνια και θα φτάσουμε στο σήμερα…
Οδηγός μας, το Λεύκωμα της πόλης μας «Νέα Σμύρνη, από την καταστροφή στη δημιουργία», του οποίου η δεύτερη έκδοση κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες.
Η προσφυγική εγκατάσταση στη Νέα Σμύρνη
Ιδιαίτερα εξέχοντα ρόλο στη δημιουργία του οικισμού έπαιξε ο συνταγματάρχης Νικόλαος Πλαστήρας, ένας από τους πιο θερμούς και ενεργητικούς υποστηρικτές των προσφύγων στην Ελλάδα, με πολυάριθμες διακρίσεις στο πεδίο της μάχης κατά τη διάρκεια της μικρασιατικής εκστρατείας.
Όντας ένας από τους θεμελιωτές της επαναστατικής κυβέρνησης που σχηματίστηκε μετά τη στρατιωτική επανάσταση του 1922, ο Πλαστήρας αφιέρωσε μεγάλο μέρος της δράσης του στην περίθαλψη και τη στέγαση των χιλιάδων προσφύγων από τη Μικρά Ασία.
Όταν λοιπόν ο Βασίλειος Παπαδόπουλος και ο Απόστολος Ψαλτώφ τού παρέδωσαν ιδιοχείρως υπόμνημα ≪περί απαλλοτριώσεως του παρά την λεωφόρον Συγγρού εκλεγέντος γηπέδου≫ και του εξέθεσαν προφορικώς την πατριωτική σημασία της ίδρυσης της Νέας Σμύρνης, ο ≪Μαύρος Καβαλάρης≫ έδειξε ιδιαίτερο ενθουσιασμό. Έτσι, διέταξε άμεσα την έκδοση του Ν.Δ. 8/14-8-1923 ≪Περί αναγκαστικής απαλλοτριώσεως γηπέδου παρά την Λεωφ. Συγγρού≫ κατ’ αναστολή του άρθρου 12 του Συντάγματος.
Ήδη από το στάδιο του σχεδιασμού, επιδιώχθηκε να συγκροτηθεί ένας αμιγώς σμυρναϊκός οικισμός, προκειμένου να αναδημιουργηθεί στην Ελλάδα η κοινωνική σύνθεση του πληθυσμού που χαρακτήριζε τη Σμύρνη.
Έτσι, επιδιώχθηκε να απαλλοτριωθεί μια μεγάλη έκταση, να χαραχτεί σχέδιο με μεγάλα οικόπεδα, να μεσολαβήσει το κράτος για την προμήθεια οικοδομικού υλικού απαλλαγμένου από τη φορολογία και να ανατεθεί η ανοικοδόμηση σε μεγάλη εταιρεία, στην οποία οι δικαιούχοι θα προκατέβαλλαν το 20-25%.
Στη συνέχεια, οι οικοδομές θα ήταν υποθηκευμένες μαζί με το οικόπεδο μέχρι την τοκοχρεωλυτική εξόφληση του υπολοίπου. Βέβαια, τα αρχικά σχέδια γρήγορα άλλαξαν και το μέγεθος του κάθε οικοπέδου μειώθηκε δραστικά.
Πριν αρχίσει να οικοδομείται ο συνοικισμός, χαράχτηκε λεπτομερές σχέδιο από τον πολεοδόμο Πέτρο Καλλιγά, με πρόβλεψη για κοινόχρηστους χώρους και χώρους πρασίνου. Οι ως επί το πλείστον ακαλλιέργητοι αγροί κατά μήκος της λεωφόρου Συγγρού θα μετατρέπονταν σε αξιοποιήσιμα οικόπεδα.
Η προοπτική της ανοικοδόμησης ενός σύγχρονου οικισμού προκάλεσε την αντίδραση των ιδιοκτητών των εν λόγω εδαφών, οι οποίοι προσπάθησαν να αποτρέψουν, πολλές φορές ακόμα και με τη βία, τη χάραξη των οικοπέδων και την υλοποίηση του σχεδίου Καλλιγά. Τα οικονομικά προβλήματα που προέκυψαν από τις αντιδράσεις αυτές –μια και συχνά ήταν απαραίτητη η επανάληψη των ίδιων εργασιών πολλές φορές– αντιμετωπίστηκαν με την εκμετάλλευση πόρων από την περιουσία της Κοινότητας Σμύρνης, ύστερα από πρόταση του Απόστολου Ορφανίδη.
