Το Άλσος Νέας Σμύρνης είναι ένας «πνεύμονας» πρασίνου, στην καρδιά της πόλης, που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του ’20. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα πάρκα που υπάρχουν στους δήμους της Αττικής, με έκταση 50.000 τ.μ. και περιβάλλεται από τους κεντρικότερους δρόμους της πόλης:
- Ανατολικά: Λεωφόρος Ελ. Βενιζέλου, από όπου διέρχεται η γραμμή τραμ. Το Άλσος βρίσκεται ανάμεσα στις στάσεις «Αγία Φωτεινή» και «Αιγαίου»
- Βόρεια: Οδός Εφέσου, από όπου διέρχονται λεωφορειακές γραμμές
- Νότια-ΝΔ: Οδός Κορδελιού
- Δυτικά: Πλατεία Καρύλλου, μέσω της οποίας συνδέεται με την Κεντρική Πλατεία Νέας Σμύρνης
- ΝΑ: Οδός Πατριάρχου Ιωακείμ
Ο χώρος που καταλαμβάνει σήμερα το Άλσος, είχε ήδη προβλεφθεί γι’ αυτήν τη χρήση από το αρχικό σχέδιο της πόλης, το οποίο είχε συντάξει, το 1924, η επιτροπή Καλλιγά, αποτελώντας το πρώτο έργο του οικισμού, την ίδια χρονιά, όταν Υπουργός Γεωργίας ήταν ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου. Πριν την εγκατάσταση των προσφύγων, ο χώρος ανήκε σε Πλακιώτες κτηματίες και, σύμφωνα με μαρτυρίες, ήταν καλυμμένος από αμυγδαλιές και ευκαλύπτους, ενώ τη βόρεια και τη νότια πλευρά του διέσχιζαν δύο μεγάλα ρέματα. Το 1926, χάρη στον πρόεδρο του Ταμείου Κοινωφελών Έργων Α. Αθηνογένη, ο χώρος χωρίστηκε με συρματόπλεγμα και άρχισε η φύτευσή του βάσει σχεδίου, που είχε συνταχθεί από το Υπουργείο Συγκοινωνιών.
Κατά το χρονικό διάστημα 16/3/2006-24/6/2007 πραγματοποιήθηκε, με χρηματοδότηση ΠΕΠ Αττικής 2000-2006 Φ.Υ. του Δήμου Νέας Σμύρνης, η τελευταία ανάπλαση του χώρου.
Σήμερα, αποτελείται από δέντρα δασικά (χαλέπιος πεύκη, κουκουναριά, πεύκη τύπου Θάσου, κυπάρισσος κλπ.), σε ποσοστό περίπου 20% και δέντρα καλλωπιστικά, σε ποσοστό σχεδόν 20%, ενώ το 60% του φυτικού δυναμικού του αποτελείται από κωνοφόρα. Το φυτικό υλικό του Άλσους χαρακτηρίζεται σχεδόν από μονοκαλλιέργεια και ξηρόφυτο πράσινο φυτεμένο σε πολύ μεγάλη πυκνότητα, αν και, τα τελευταία χρόνια, ο ξηροφυτικός χαρακτήρας έχει αλλοιωθεί, λόγω αρδεύσεως με αυλάκια. Η αρχιτεκτονική του Άλσους συμπληρώνεται από δύο συντριβάνια, ενώ ολόκληρη η έκτασή του καλύπτεται από περίφραξη με σιδερένια κιγκλιδώματα.
Παλαιότερα, το Άλσος φιλοξενούσε, σε ειδικούς χώρους, ένα ζευγάρι παγώνια, μία αλεπού και άλλα ζώα. Σήμερα, εντός του χώρου, βρίσκονται περιστερώνες συνολικής επιφάνειας 60μ., στους οποίους φιλοξενούνται εκατοντάδες περιστέρια. Τα πτηνά (κότσυφες, δεκαοχτούρες, σπουργίτια κλπ.) αποτελούν το βασικό τμήμα της πανίδας του Άλσους.
Στο χώρο δεν υπάρχουν αθλητικές εγκαταστάσεις, ωστόσο σε καθημερινή βάση, λειτουργεί η παιδική χαρά. Οι περιμετρικοί διάδρομοι χρησιμοποιούνται για άθληση, ασκήσεις και τζόκιν από μεμονωμένα άτομα και από αθλητές σωματείων της πόλης, ενώ ολόκληρη η περίμετρός του καλύπτεται από ποδηλατοδρόμιο.
Το 2001, μια ομάδα ερασιτεχνών αθλητών που χρησιμοποιούσαν το Άλσος ως χώρο ψυχαγωγικής άθλησης, δημιούργησε τον «Σύλλογο Αθλουμένων Φίλων Άλσους Ν. Σμύρνης» (ΣΑΦΑΝΣ), με έμβλημα το δένδρο και χρώματά τους το πράσινο και το πορτοκαλί. Σκοπός του συλλόγου είναι η καλλιέργεια του ψυχαγωγικού αθλητισμού, με επίκεντρο το Άλσος (δυναμικό βάδισμα, τζόκινγκ, γυμναστική κλπ) και η προστασία του, ως χώρου περιπάτου και άθλησης. Ο ΣΑΦΑΝΣ έχει δημιουργήσει και ομάδα τριάθλου.
Εντός του Άλσους λειτουργεί κυλικείο και υπάρχει ένα ανοιχτό θέατρο με σκηνή, χωρητικότητας 2.500 ατόμων περίπου, παρασκήνια, αποδυτήρια, υπαίθριο σκάκι και εγκατάσταση κέντρου περιβαλλοντικής ενημέρωσης, το οποίο βρίσκεται υπό ανάπτυξη.
Η πρώτη εκδήλωση στο Άλσος αναφέρεται το 1937 και συγκεκριμένα, το διήμερο 21-22 Αυγούστου, όταν η ερανική επιτροπή της Αγίας Φωτεινής οργάνωσε αγροτική γιορτή, που περιελάμβανε χορούς, σμυρναϊκό πανηγύρι και φαγητό. Διατέθηκαν τότε 6.500 εισιτήρια και τα έσοδα πήγαν στην ανέγερση του Ναού. Η γιορτή αυτή στο Άλσος της Νέας Σμύρνης καθιερώθηκε ως ετήσιος θεσμός, ο οποίος συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη της πολιτιστικής ζωής της πόλης.
Την περίοδο 1941-1944, το χώρο του Άλσους κατέλαβαν τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής. Μεταπολεμικά, εκεί διεξήχθησαν πολλές φορές πρωταθλήματα ανώμαλου δρόμου, όπως το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Ανώμαλου Δρόμου Ανδρών 1945, πολλά πανελλήνια γυναικών, περιφερειακά πρωταθλήματα Αττικής, καθώς και ο λαϊκός ανώμαλος δρόμος, στη μνήμη Κώστα Κοτζιά, που διοργάνωνε, επί πολλά χρόνια, ο Πανιώνιος.
Το 1958, ο Δήμος αποφάσισε την εγκατάσταση ψυχαγωγικού κέντρου στο Άλσος, παρά τις αντιδράσεις και την κριτική που δέχτηκε. Την επταετή περίοδο της Δικτατορίας, η τότε δημοτική αρχή οργάνωνε στο Άλσος, κάθε καλοκαίρι, τη «Γιορτή του Ούζου», σε μια προσπάθεια προσέλκυσης επισκεπτών.
Μετά τη Δικτατορία και για πολλά χρόνια, το Άλσος αποτέλεσε χώρο φιλοξενίας των εορτών διαφόρων κομματικών νεολαιών, όπως της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος, της ΚΝΕ-Οδηγητής, της Νεολαίας ΠΑΣΟΚ κ.ά. Επίσης, το 1985, διαμορφώθηκε ξύλινη εξέδρα χιλίων θέσεων, όπου κάθε Σεπτέμβριο γίνονται, μέχρι και σήμερα, οι πολιτιστικές εκδηλώσεις «Ιωνικές Γιορτές» και το Μάιο-Ιούνιο οι παραστάσεις των τμημάτων του πολιτιστικού οργανισμού του Δήμου.
Κατά καιρούς, στο Άλσος, έχουν πραγματοποιηθεί και εκθέσεις βιβλίου. Το καλοκαίρι του 1982, πραγματοποιήθηκε η πρώτη έκθεση βιοτεχνών – επαγγελματιών Νέας Σμύρνης, με πρωτοβουλία του προέδρου της ΕΒΕΝΣ Ι. Γαβριηλίδη.
Τον Ιούνιο του 1992, στο θεατράκι του Άλσους λειτουργεί, για πρώτη φορά, ο δημοτικός κινηματογράφος “ΣΙΝΕ ΑΛΣΟΣ”. Ο θερινός κινηματογράφος λειτούργησε ως το 2006, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο.
Από το 2002 και μέχρι το 2009, κάθε άνοιξη γινόταν «Φεστιβάλ Καραγκιόζη», σε συνεργασία με τον Μάνθο Αθηναίο, με την παρουσία σημαντικών δημιουργών του Θεάτρου Σκιών και τη συνοδεία ορχήστρας λαϊκών οργάνων. Η εκδήλωση συνεχίστηκε μέχρι το θάνατο του Μάνθου Αθηναίου.
Το 2006, η πρόχειρη κατασκευή αντικαταστάθηκε από μόνιμη σκηνή. Το έτος αυτό ξεκίνησε ένα εκτεταμένο έργο ανάπλασης του Άλσους, που ολοκληρώθηκε το 2007. Με την ανάπλαση, το Άλσος μεταμορφώθηκε σε ένα νέο αστικό χώρο πρασίνου, περιπάτου, αναψυχής και πολιτισμού, φιλικό στο περιβάλλον, αφού τα υλικά της ανάπλασης ήταν η πέτρα, το χώμα και το ξύλο.
Υπάρχουν πέντε είσοδοι πολιτών, δύο είσοδοι τροχοφόρων και τρεις είσοδοι ΑΜΕΑ. Πρόσβαση στο Άλσος υπάρχει μέσω διαφόρων μέσων μαζικής μεταφοράς, όπως τραμ, λεωφορεία και τοπική δημοτική συγκοινωνία.
Ο χώρος του Άλσους Νέας Σμύρνης εποπτεύεται από το «Γραφείο Συντήρησης και Ανάπτυξης Δημοτικού Άλσους – Φυτωρίων» του «Τμήματος Γεωπονικής» της «Διεύθυνσης Περιβάλλοντος» του Δήμου Νέας Σμύρνης.
