Η ιστορία μας

Από την Ελληνική Επανάσταση μέχρι το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, η περιοχή της Νέας Σμύρνης συνδέεται με τη περίφημη μάχη Αναλάτου, που έγινε στις 24 Απριλίου 1827, στην οποία ηττήθηκαν οι Έλληνες επαναστάτες και οι Φιλέλληνες που συμμετείχαν σ’ αυτήν και η οποία σήμανε το τέλος της πολιορκίας της Ακρόπολης από τις δυνάμεις του Κιουταχή.

Το ακριβές σημείο της μάχης ήταν αρκετά βορειότερα του σημερινού δήμου, ανατολικά του ναού του Αγίου Σώστη, κοντά στον ναό του Αγίου Γεωργίου Κυνοσάργους.

Το όνομα Ανάλατος που έφερε παλιότερα η ευρύτερη περιοχή κατά μήκος της σημερινής λεωφόρου Συγγρού, από το ύψος του Αγίου Σώστη και νότια προς το Παλαιό Φάληρο, οφείλεται σε πηγάδι με γλυκό νερό, που βρισκόταν κοντά στο μεταγενέστερο ναό των Αγίων Θεοδώρων. Μία άλλη εκδοχή για την ονομασία, είναι ότι στην περιοχή φύτρωναν πολλά γαϊδουράγκαθα, τα οποία είναι μεν φαγώσιμα, αλλά όταν μαγειρεύονται δεν «τα πιάνει το αλάτι».

Ακόμα και μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, η περιοχή παρέμενε αγροτική, ενώ εδώ είχαν μεγάλες ιδιοκτησίες Αθηναίοι, κυρίως Πλακιώτες και Μπραχαμιώτες. Ήταν εξαιρετικά αραιοκατοικημένη, αφού ακόμη και το 1885 είχε μόλις 4 κατοίκους, που έγιναν 46 μέχρι το 1920.

Πρώτος πυρήνας οίκησής της ήταν η περιοχή του Φάρου, που κατοικείτο από γηγενείς και προηγείται της έλευσης των προσφύγων.

Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, στο πλαίσιο της αστικής αποκατάστασης των προσφύγων, η κυβέρνηση απαλλοτρίωσε εκτάσεις στην περιοχή αυτή για να στεγαστούν οι πρόσφυγες, οι οποίοι δημιούργησαν οικοδομικό συνεταιρισμό και λάμβαναν τα οικόπεδά τους έναντι αντιτίμου.

Ο τόπος που επιλέχτηκε για την εγκατάσταση των Σμυρναίων προσφύγων ήταν κοντά στην Αθήνα και τον Πειραιά, συνδεόταν οδικά μαζί τους και η αξία της γης ήταν σχετικά χαμηλή. Στις 14 Αυγούστου 1923, είκοσι μέρες μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, υπογράφτηκε από τον Ν. Πλαστήρα, το Νομοθετικό διάταγμα “Περί αναγκαστικής απαλλοτριώσεως γηπέδου παρά τη Λεωφόρο Συγγρού”, ενώ τον επόμενο χρόνο δημοσιεύτηκε το “Νέο Σχέδιο Αθηνών”, το οποίο περιελάμβανε τον “Αστικό συνοικισμό των εκ Σμύρνης προσφύγων”.
Είναι μοναδική περίπτωση προσφυγικού οικισμού, που αφενός δημιουργήθηκε σε ακατοίκητη περιοχή, αφετέρου σχεδιάστηκε εξαρχής ως αστικός. Οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στη Νέα Σμύρνη ήταν κυρίως από τα ιωνικά παράλια (Σμύρνη, Αδραμύττιο, Αϊβαλί, Φώκαια, Μοσχονήσια, Βουρλά, Τσεσμέ, Έφεσο), αλλά και από άλλες περιοχές (Πόντο, νότια και κεντρική Μικρά Ασία, Κωνσταντινούπολη, Θράκη).

Στα 1928, ο συνοικισμός είχε πληθυσμό μόλις 210 κατοίκων.

Η περιοχή αναπτύχθηκε σε πόλη με πληθυσμό 6.500 κατοίκων, στα 1933 και πριν το 1940, οι κάτοικοι είχαν φτάσει τους 15.000.

Η πόλη γνώρισε ραγδαία ανάπτυξη:

Δημιουργήθηκε το πρώτο εξατάξιο Γυμνάσιο, η Ευαγγελική Σχολή, δύο Δημοτικά Σχολεία ένα στην Ομήρου και ένα στην Αγ. Παρασκευή, ενώ το 1940, παραμονές του πολέμου εγκαινιάστηκε η Αγ. Φωτεινή.

Το Άλσος φυτεύτηκε το 1924, όταν υπουργός Γεωργίας ήταν ο Αλ. Παπαναστασίου και εκεί διοργανώθηκαν οι «Αγροτικές Γιορτές» και τα «Ανθεστήρια».

Την περίοδο αυτή ιδρύθηκε και ο Αθλητικός Όμιλος Νέας Σμύρνης, ο σημερινός Μίλωνας, ενώ ο Πανιώνιος Γ.Σ.Σ. που είχε ιδρυθεί στη Σμύρνη το 1890, εγκαταστάθηκε στη Ν. Σμύρνη μετά την παραχώρηση σε αυτόν του Δημοτικού Σταδίου, που ολοκληρώθηκε το 1940.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1930, δημιουργήθηκε το νεκροταφείο της πόλης.
Το 1934, η Νέα Σμύρνη έγινε κοινότητα. Στις εκλογές που ακολούθησαν πρώτος κοινοτάρχης εκλέχτηκε ο Αθ. Καρύλλος.